بررسی نظام مطلوب مطبوعات افغانستان از منظر صاحبنظران، استادان و روزنامه نگاران افغان مقیم

یکی از هدف های مهم این تحقیقی، تبیین نظام مطلوب مطبوعات افغانستان است، زیرا نظام مطبوعات این کشور با ۱۲۹ سال سابقه روزنامه نگاری، اینک تحت تأثیر بحران و جنگ ۲۳ ساله در سراشیبی سقوط قرار گرفته است. برای پر کردن این خلا ارتباطی و نیز به منظور حفظ دست آوردهای این صنعت فرهنگی تصمیم گرفتم تا به صوررت علمی نظام آتی مطبوعات افغانستان را تبیین نمایم. برای نیل به این مهم، نظریه ها و نظام های مطبوعات غرب و همچنین تجارب روزنامه نگاری افغانستان را با استفاده از مقوله آزادی که سنگ بنا و جوهره هر نظام مطبوعاتی است بررسی کردم. سرانجام برای اولین بار در این تحقیق نظام های مختلف مطبوعات افغانستان از هم متمایز شدند. نیز با استفاده از روش کیو که مناسبترین روش برای آزمون نظریه ها است، پرسشنامه ای در قالب پرسش های بسته (مقیاس هفت درجه ای لیکرت) طراحی و تهیه شد. در ساختن پرسشنامه از ۷۵ گویه که معرف پنج نظام مطبوعاتی غرب (نظام های آمرانه، آزادی گرا، مسئولیت اجتماعی، کمونیستی و توسعه ای مطبوعات) است، مدد گرفته شد. پرسشنامه برای شصت نفر از استادان و روزنامه نگاران افغان که دست کم ده سال سابقه روزنامه نگاری داشتند ارسال شد. تعداد ۴۵ نفر از استادان و روزنامه نگاران مقیم داخل و خارج افغانستان به پرسش های تحقیق پاسخ دادند. پس از دریافت پاسخ ها با استفاده از برنامه رایانه ای کوانال محاسبات آماری انجام شد. هر سه طیف پاسخ دهندگان به دو گونه تقسیم شدند. سپس ضریب همبستگی میان آنها محاسبه شد تا میزان همبستگی هـر پاسخگو با پاسخگویان دیگر مشخص گردد. همچنین مقادیر ورزن پاسخگویان درگونه های 1 و 2 محاسبه شد. و با استفاده از مقادیر وزن، نمرات استاندارد (Z) نیز محاسبه گردید. سرانجام با استفاده از تحلیل داده ها ثابت شد که پاسخگویان در درجه اول با ویژگی های نظام های مسئولیت اجتماعی و آزادی گرا موافقت دارند و با گویه های نظام آمرانه و کمونیستی مطبوعات به مخالفت برخاستند، که این، تمایل آنها را به برخورداری از شرایط آزاد و غیر دولتی نشان می دهد.